
محمدجواد پناهی در مصاحبه با روزنامهدیواری حق، از تجارب چهل سال فعالیت قرآنی خود میگوید:
عاشق آیاتی هستم که «ربنا» دارند
اینهمه حافظ کل و قاری قرآن حتی در پایینترین ردههای سنی، از برکات بیشمار انقلاب اسلامی است
تقریبا محال است کسی پیگیر تلاوتهای ترتیل حرم مطهر امام رضا علیهالسلام بهویژه در ماه مبارک رمضان باشد و استاد حاجمحمدجواد پناهی را نشناسد. طنین نوای قرآن ایشان، چهارشنبهشبها پیش از اذان مغرب در صحن باصفای رضوی، از خاطرات ماندگار بسیاری از زائران و مجاوران علیبن موسیالرضا است. متولد اولین روز فصل بهار سال هزار و سیصد و چهل و چهار در مشهدالرضا، ناظر بر تربیت در یک خانوادهی مأنوس با کلامالله، از همان سنین جوانی، تدریس و مدیریت جلسات قرآنی مختلف را آغاز کرد و بعدها موفق به کسب دکترای علوم قرآنی از شورایعالی انقلاب فرهنگی شد. وجود نقص در پاهای این استاد گرامی، هیچگاه همت بالای ایشان را خدشهدار نکرده و گامهای بلندشان در مباحث مختلف قرآنی، مهر تأییدی بر این ادعاست. مقام نخست مسابقات بینالمللی ایران و سوریه در رشتهی قرائت، مقام اول کشوری در رشتهی دعاخوانی و هفت مقام برتر کشوری، تنها بخشی از کارنامهی پربار حاجمحمدجواد پناهی است. گفتوگوی روزنامهدیواری حق با استاد پناهی که در آستانهی مرحلهی کشوری چهل و سومین دورهی مسابقات قرآن کریم تنظیم شده، در ادامه تقدیم شما خوانندگان عزیز میشود.
نویسنده : طاهرهسادات بهرهمند
حق: به نظر شما چه سنی مناسب شروع فراگیری تلاوت قرآن است؟
بهترین سنی که برای قرائت و حفظ قرآن توصیه میکنم، هفت سالگی است؛ حالا یک سال قبل و بعد. با زمینهسازی درست در محیط خانواده، ابتدا باید کودک علاقهی خودش را به قرآن نشان دهد؛ چرا که وقتی این علاقه بروز پیدا کرد، قطعا شاهد عملکرد بهتری از فرزندانمان دربارهی فعالیتهای قرآنی خواهیم بود. بدون این علقه و کشش درونی، این خطر وجود دارد که در سنین بالاتر، نوعی دلزدگی نسبت به #قرآن در نوجوانان ما دیده شود.
حق: خودتان از چند سالگی فعالیتهای قرآنی را شروع کردید و در درس چه اساتیدی، قرآن را آموختید؟
از سن هفت سالگی با تشویقهای پدر و مادرم، خواندن قرآن را شروع کردم. استاد اصلی من، مرحوم حاججعفر ذکرگو بود که درس تجوید را در محضر ایشان فرا گرفتم. صوت و لحن و بقیهی علوم قرآنی را هم در جلسات مختلفی که در سطح شهر مشهد برگزار میشد، یاد گرفتم.
حق: با تقلید از سبک کدامیک از اساتید، قرائت قرآن را شروع کردید؟
در سنین نوجوانی از استاد عبدالباسط تقلید میکردم. بعد هم از استاد شعبان صیاد و استاد طبلاوی. البته الان در قرائت، سبک خودم را دارم.
حق: قرائت ترتیل برایتان لذتبخشتر است یا قرائت تحقیق؟
هر قرائتی حال و هوای خودش را دارد. در قرائت تحقیق، صوت و لحن بیشتری به کار برده میشود. اوجگیری هم بیشتر است اما قرائت ترتیل، آرامش بیشتری دارد و شما میتوانید در مدت زمان کمتری، تعداد صفحات بیشتری را بخوانید. ذائقهی قرآنی ایرانیها با ترتیل سازگارتر است و البته در دنیا هم ترتیل، محبوبتر است.
حق: با کدام آیههای قرآن، انس بیشتری دارید؟
آیاتی که #ربنا دارند؛ آیات پایانی سورهی بقره، آیاتی از سورهی آلعمران، آیاتی از سورهی ابراهیم و خصوصا آیات پایانی سورهی حشر. حس میکنم مستمعین هم از شنیدن این آیات لذت بیشتری میبرند.
حق: خاطرهانگیزترین تلاوتهایتان کدام است؟
تلاوتهایی که در خانهی خدا و مدینهی منوره در بین زائران کشورهای مختلف اجرا کردهام و همچنین تلاوتهایی که در محضر رهبر انقلاب داشتهام.
حق: آیا تلاوت قرآن، تأثیری در فهم و عمل به آن دارد؟
خداوند میفرماید: «فاقرءوا ما تیسر من القرآن» یا «فاقرءوا ما تیسر منه». یعنی تلاوت قرآن، سرمنشأ تفکر، تعقل، تدبر و عمل به قرآن است. انسان اول باید با قرآن انس بگیرد و آن را مرتب بخواند تا سپس آن را بفهمد و انشاءالله به آن عمل کند. ما قرآن را کتاب انسانساز میدانیم و اعتقاد داریم مؤانست مستمر با این کتاب الهی، راهگشای ما در تمام مسائل خواهد بود.
حق: قاریان ایرانی در چه سطحی قرار دارند؟
بعد از قراء مصری- که به صورت ژنتیک، سردمدار علم قرائت در جهان هستند- قاریان ایرانی در رتبهی دوم قرار دارند. البته ایران از لحاظ کمیت، بیشترین تعداد قاری را دارد که این هم مدیون تعدد مسابقات قرآنی در کشور ماست. این مسابقات شاید در تربیت قرآنی مستمعین، نقش مستقیم نداشته باشد، اما باعث میشود جذب به قرآن و علاقه به فراگیری آن بیشتر شود.
حق: نظرتان در مورد هدایایی که به قاریان قرآن به سبب تلاوتهای مجلسیشان داده میشود، چیست؟
ما وظیفه داریم برای ترویج فرهنگ قرآنی، آیات الهی را زیبا تلاوت کنیم تا مستمعین، حظ کافی ببرند. این رسم که دعوتکنندگان، صلهای به قاری بدهند، اولا مال دیروز و امروز نیست و ثانیا تنها مختص وادی قرآن نیست. همچنان که یک #نقاش یا #خطاط در ازای هنرآفرینی خود، ممکن است هدایایی بگیرد. نکته اینجاست که خود قاری به هیچوجه نباید مبلغی را طی کند؛ به قول ما مشهدیها.
حق: تا به حال چند شاگرد تربیت کردهاید؟
من حدود سی و پنج سال است که جلسهدار هستم و علاوه بر این، در کلاسهای متعدد هم فعالیت داشتهام. به همین سبب تعداد شاگردهایم از دستم در رفته! واقعا نمیدانم بگویم چند تا!
حق: مهمترین توصیهی شما به شاگردانتان چیست؟
همیشه توصیهام به شاگردانم این بوده و هست که به خواندن قرآن و اجرا در محافل، از منظر مادیات نگاه نکنند. همهی ما قرآنیها باید این نگاه را داشته باشیم که خداوند، بزرگترین نعمت را در اختیارمان قرار داده. لذا نباید با محاسبات مادی، این امانت الهی را خراب کنیم. واقعا خوب است که قرآن را تنها برای جلای قلب خود و مستمعین تلاوت کنیم. قطعا کسی که با قرآن مأنوس باشد، خداوند او را به حال خود رها نمیکند.
حق: با توجه به این که قاریان مشهدی همیشه در مسابقات جایگاه خوبی دارند، آیا میتوان #مشهد را «قرآنیترین شهر ایران» دانست؟
مشهد به برکت وجود امام رضا، چه در زمینهی حفظ قرآن و چه در عرصهی قرائت قرآن، رتبهی اول را در بین تمام شهرهای کشور دارد.
حق: با توجه به اینکه بعضا در مسابقات قرآن، داوری میکنید، آیا معتقدید که در این فضا هم لابی وجود دارد؟
به هیچ وجه به لابی در مسابقات قرآن اعتقاد ندارم. شاید قبلا که خودم در مسابقات شرکت میکردم، گاهی برایم این شائبه پیش میآمد اما از زمانی که وارد فضای داوری شدهام، به هیچ موردی از این دست برخورد نکردهام. الحمدلله #اخلاق و #انصاف در فضای موجود میان داوران و شرکتکنندگان در مسابقات، حرف اول را میزند و ما هم البته همهی تلاشمان را میکنیم که بهترین داوری را داشته باشیم؛ ولی خب! فراموش نکنید که از یکجا به بعد، بحث سلیقه پیش میآید. یعنی ملاکها دیگر ملاکهای قطعی نیستند. یک داور از سبک فلان قاری خوشش آمده و داوری دیگر نه. این چیزها طبیعی است.
حق: تأثیر انقلاب اسلامی بر فعالیتهای قرآنی را چطور ارزیابی میکنید؟
تمام موفقیتهایی که در زمینهی فعالیتهای قرآنی داریم و همچنین افرادی که در رشتههای مختلف قرآنی رشد کردهاند، به برکت انقلاب اسلامی و عنایات امام خمینی و امام خامنهای است و این بر هیچکس پوشیده نیست. کجا قبل انقلاب، اینهمه حافظ کل و قاری ممتاز حتی در پایینترین ردههای سنی داشتیم؟
حق: آیا از صدا و سیما در اشاعهی فرهنگ قرآنی رضایت دارید؟
کارهای صدا و سیما مخصوصا در چندسال اخیر بد نبوده اما کافی هم نبوده. بهخاطر اینکه مدیریت صدا و سیما، ترویج فرهنگ قرآنی را بیشتر به ماه مبارک رمضان اختصاص میدهد. ما اما معتقدیم این انگیزهی قرآنی که در ماه مبارک رمضان در #تلویزیون به وجود میآید، باید در تمام طول سال هم وجود داشته باشد؛ نه حالا با آن شدت، ولی اینجور هم نباشد که شبکههای مختلف صدا و سیما، ماه رمضان به ماه رمضان سراغ قرآن بیایند. از یاد نبریم که شبکهی قرآن، یک شبکهی تخصصی است و بینندهی شبکهای مثل شبکهی یک و دو و سه را ندارد.
حق: به عنوان آخرین سؤال؛ مهمترین دعای شما چیست؟
عاقبت به خیری برای همه. از #خدا میخواهم همگی ما تا آخرین لحظه با قرآن مأنوس باشیم و در آن دنیا هم قرآن، رفیق و شفیق ما باشد انشاءالله.