اولین روزهایی که خبر شیوع کرونا در کشور به گوش‌مان رسید، چنان به علم و پیشرفت علمی بشر امید داشتیم که هرگز گمان نمی‌کردیم تا ماه‌ها و شاید هم سال‌ها هم‌نشین این ویروس بی‌رحم باشیم. هر روز خودمان را با پختن کیک و شیرینی، تماشای فیلم و سریال، خواندن کتاب‌های متفرقه و استوری‌کردن‌شان با هشتگ «کرونا را شکست می‌دهیم» سرگرم می‌کردیم و منتظر بودیم در یکی از همان روزها میان سیل اخبار مربوط به کووید نوزده، خبر تولید واکسنش را هم بشنویم و شادمانه به زندگی عادی خود برگردیم. حالا اما نزدیک یک سال می‌شود که این ویروس هزارچهره هم‌چنان در کشورمان جولان می‌دهد و تنها واکسنی که برای مقابله با آن کشف شده، نشستن در خانه و شستن دست‌ها است.
   ️دلتنگ دانشگاه
با گسترش کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی، دانشگاه‌ها ناگزیر دست‌به‌دامان فضای مجازی شدند. حالا دانشجویان که از حضور در محیط پویای دانشگاه محروم‌اند و دوران تحصیل خود را پشت صفحات گوشی و لپ‌تاپ سپری می‌کنند، دلتنگ روزهای پیش از شیوع این ویروس لعنتی هستند. گذراندن روزهای سرد قرنطینه در کلاس‌های بی‌رمق مجازی، به‌قدری سخت و کسالت‌آور است که من این روزها حتی برای گربه‌های محوطه‌ی دانشگاه هم دلتنگم و گاهی عکس‌های‌شان را در گالری‌ گوشی‌ام ورق می‌زنم.
«زهرا شریکی» دانشجوی رشته‌ی علوم‌ تربیتی دانشگاه آزاد، دلتنگی خود را این‌طور شرح می‌دهد: «حالا که فکر می‌کنم، به‌نظرم عدس‌پلوهای سلف دانشگاه خیلی هم بی‌نمک نبود، کلاس‌های عمومی جذابیت‌های خودش را داشت و پیاده‌روی‌های نیم‌ساعته برای رسیدن به دانشکده هم واقعا لذت‌بخش بود! من حتی برای منتظر ماندن در ایستگاهی که اتوبوس‌هایش هیچ‌وقت صندلی خالی نداشتند و مجبور بودم تا رسیدن به مقصد، سر‌پا بایستم و کوله‌ی سنگینم را از این شانه به آن شانه کنم، دلتنگم!»
«فاطمه جعفری» دانشجوی رشته‌ی اقتصاد که دو ترمی را در خوابگاه دانشگاه آیت‌الله بروجردی گذرانده و حالا در پیچ‌وخم آموزش مجازی به سر می‌برد، می‌گوید: «هیچ چیز به اندازه‌ی یادآوری خاطرات خوابگاه، دلتنگم نمی‌کند. بهترین لحظات زندگی من، همان دورهمی‌ها و شب‌نشینی‌های دوستانه‌ در خوابگاه بود. امیدوارم دوباره به آن روزهای خوب برگردیم».
   ️دردسرهای آموزش مجازی
اگرچه کاهش رفت‌و‌آمدها و عدم حضور در دانشگاه، بر اوقات ‌فراغت دانشجویان افزوده است اما این شیوه‌ی آموزشی بدون وجود زیرساخت‌های مناسب، فشار مضاعفی را بر روح و روان آن‌ها وارد ساخته و همین موضوع، اشتیاق دانشجویان را برای حضور دوباره در #دانشگاه دو چندان کرده است. سرعت پایین سامانه‌ی آموزش مجازی‌، ضعف در پهنای باند اینترنت، فراهم ‌نبودن امکانات سخت‌افزاری برای برخی دانشجویان، عدم امکان برگزاری درست کلاس‌های آزمایشگاهی به‌صورت مجازی و نظارت ناکافی بر عمل‌کرد اساتید، شماری از مشکلات متعدد آموزش مجازی‌ است که پس از گذشت دو ترم، هم‌چنان گریبان‌گیر دانشجویان است.
«مائده هاشمی» دانشجوی ترم سه‌ی رشته‌ی الهیات که فقط یک ترم، تجربه‌‌ی آموزش حضوری در دانشگاه را دارد، می‌گوید: «گاهی به خاطر ضعیف ‌بودن اینترنت، نمی‌توانم در کلاس‌های آنلاین شرکت کنم و وقتی هم که می‌خواهم فایل‌ آفلاین آن‌ها را #دانلود کنم، با قطعی یا کندی سامانه مواجه می‌شوم. البته همان کلاس‌های آنلاین هم با مشکلات و نواقص زیادی همراهند و تأثیر خاصی بر روند یادگیری دانشجویان ندارند. ما هنوز چهره‌ی خیلی از اساتیدمان را ندیده‌ایم و صدای‌شان هم در طول کلاس مدام #قطع و #وصل می‌شود».
«نازنین متقیان» دانشجوی رشته‌ی علوم ‌اجتماعی، در پاسخ به این پرسش که «آیا آموزش مجازی، جایگزین مناسبی برای آموزش حضوری هست؟» می‌گوید: «در شرایطی که آمار ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا سیر صعودی دارد، راه دیگری جز استفاده از ظرفیت فضای مجازی وجود ندارد اما این شیوه، دارای معایبی است که مهم‌ترین آن‌، یک‌سویه‌ بودن آموزش است. تدریس در آموزش حضوری #دانشجومحور بود و بخش عمده‌ای از زمان کلاس به مباحثه و گفت‌وگو می‌گذشت. حالا کلاس‌ها #استادمحور شده‌ و در هر جلسه، حجم زیادی از #اطلاعات به خورد #دانشجو داده می‌شود که معمولا هم #بازدهی ندارد». این دانشجوی مقطع کارشناسی، گریزی هم به شیوه‌ی امتحانات مجازی می‌زند و می‌گوید: «بحث امتحانات، یکی از مهم‌ترین معضلات ما در آموزش مجازی‌ است. بیش‌تر اساتید برای پیش‌گیری از تقلب، امتحانات خود را با سؤالات زیاد و وقت جواب بسیار کوتاه طراحی می‌کنند؛ در حالی‌ که با توجه به سرعت پایین اینترنت و ضعف سامانه‌ی دانشگاه، این شیوه اصلا #عادلانه نیست و حتی دانشجویان درس‌خوان هم نمی‌توانند نتیجه‌ی مطلوبی کسب کنند».
   ️شهریه می‌دهیم اما فقط برای کلاس‌های تئوری
آموزش مجازی، چالش‌های بسیاری را پیش روی دانشجویان تمام مقاطع و رشته‌ها قرار داده؛ اما این چالش‌ها و مشکلات در رشته‌هایی که دروس عملی و آزمایشگاهی دارند، به‌مراتب بیشتر است.
«ملیکا محمودی» دانشجوی دانشگاه آزاد قم می‌گوید: «دو سال پیش با کلی ذوق و علاقه، رشته‌ی تربیت‌بدنی را انتخاب کردم تا روزهایم را با فعالیت فیزیکی در #سالن و #استخر بگذرانم. حالا هر ترم حدود سه میلیون تومان #شهریه می‌دهم اما واحد‌های عملی را به‌صورت تئوری پاس می‌کنم!» وی در ادامه، ناراحتی خود را این‌طور بیان می‌کند‌: «آموزش مجازی برای یک دانشجوی رشته‌ی تربیت‌بدنی که بیشتر واحدهایش عملی ا‌ست، چه فایده‌ای دارد؟ ما ترم گذشته حتی درسی مثل شنا را با خواندن چند فایل پی‌دی‌اف گذراندیم! اگر قرار باشد آموزش با همین روند ادامه پیدا کند، فقط عمر و پول‌مان #هدر می‌رود؛ بی‌آن‌که چیز خاصی یاد بگیریم». از او می‌پرسم: «آیا اعتراض خود را به گوش مسئولین دانشگاه رسانده‌اید؟» پاسخ می‌دهد: «بله! اما مسئولین دانشگاه می‌گویند که برای برگزاری حضوری واحد‌های عملی باید با اساتیدتان #هماهنگ کنیم و آن‌ها هم نمی‌پذیرند. به‌هر‌حال اساتید هم بدشان نمی‌آید به جای صرف وقت در دانشگاه و سروکله‌زدن با دانشجویان، به بارگذاری چند فایل در #سامانه اکتفا کنند که بعضا همان کار را هم انجام نمی‌دهند یا انجام آن را به هفته‌ی آخر ترم، موکول می‌کنند».
«ابراهیم سودجانی» دانشجوی رشته‌ی بهداشت ‌حرفه‌ای، در خصوص مشکلات آموزش الکترونیکی این‌طور توضیح می‌دهد: «ترم گذشته برای درس شیمی تجزیه، ‌واحد آزمایشگاه داشتیم که استاد مربوطه، گزارش‌کار آزمایش را در قالب پی‌دی‌اف و نحوه‌ی انجام آن را به‌صورت ویدئو برای‌مان بارگذاری کرد و با مشکل خاصی مواجه نشدیم اما برای درسی مثل کمک‌های اولیه، با این‌که چند جلسه #وبینار هم برگزار شد؛ ولی چون این ‌درس طوری‌ است که حتما نیاز به تمرین عملی دارد، چیزی از آن نفهمیدیم».
   ️یافتن فرصت در دل محدودیت
مشکلات آموزش مجازی فراوان است و با توجه به‌ این‌که ترم آینده هم با همین شیوه ادامه خواهد داشت، مسئولین حوزه‌ی آموزش و نیز ارتباطات و فناوری، باید تدابیر مهم‌تری جهت رفع نواقص و تسهیل روند آموزش مجازی بیندیشند؛ اما در همین شرایط دشوار، دانشجویانی هستند که به‌جای تمرکز بر مشکلات و بهانه‌کردن آن‌ها برای اتلاف وقت، از فرصت‌هایی که در این ایام ایجاد شده به بهترین نحو استفاده می‌کنند.
«محمد یاوری» دانشجوی ترم پنج رشته‌ی کشاورزی دانشگاه اراک است. او که چند ماهی است در یک مرکز فروش و تعمیر تلفن‌‌همراه کار می‌کند، آموزش مجازی را مفیدتر از آموزش حضوری می‌داند: «مجازی ‌شدن دانشگاه برای من فرصت اشتغال در کنار تحصیل را فراهم کرده و امیدوارم این شیوه‌ی آموزشی‌ تا پایان مقطع کارشناسی‌ام ادامه داشته باشد. آموزش مجازی حتی از نظر علمی هم مؤثرتر است؛ زیرا دانشجویان در هر ساعتی از روز که آمادگی ذهنی داشته باشند، می‌توانند به فایل تدریس دروس دسترسی پیدا کنند و آن‌ها را بازخوانی کنند».
«فاطمه خسروی» دانشجوی ترم آخر رشته‌ی ادبیات انگلیسی می‌گوید: «واقعا ناراحتم که دوران تحصیل خود را بدون جشن فارغ‌التحصیلی در دانشگاه و به‌دور از هم‌کلاسی‌های خود به اتمام می‌رسانم اما این ایام، یک فایده‌هایی هم برایم داشته؛ علاوه بر این‌که سفارش ترجمه‌ی تعداد زیادی مقاله‌ی انگلیسی را پذیرفته‌ام، توانسته‌ام به تدریس مجازی در دو آموزشگاه زبان نیز بپردازم و درآمد مختصری هم داشته باشم». وی در ادامه، صحبت‌های خود را این‌گونه تکمیل می‌کند: «به‌‌هرحال #کرونا زندگی همه‌ی ما را تحت‌الشعاع خود قرار داده و ما را از لذت‌های بسیاری محروم کرده؛ ولی بهتر است به‌جای غر زدن و نالیدن از شرایط، توجه‌مان را معطوف بر رشد فردی و تقویت مهارت‌های خود کنیم تا پس از پایان بحران کووید نوزده، برای فرصت‌های از دست‌رفته #افسوس نخوریم».