ما که صرفا یک انسانیم، برای بسیاری از کارهای‌مان فکر می‌کنیم و برنامه‌‌ می‌چینیم و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت برای زندگی‌مان در نظر می‌گیریم. حال فکر کنید خداوند قادر متعال که این عوالم را برای رسیدن انسان به قرب الی‌‌الله برپا کرده است، هیچ نقشه‌ی راهی نداشته باشد و همین‌طور بدون طرح و برنامه تعدادی #پیامبر و #امام را ارسال کرده باشد، تا بعد ببیند چه می‌شود! اگر کمی #خدا را بشناسیم، می‌فهمیم حضرت حق برای تک‌تک ما #برنامه دارد؛ چه برسد به جریان هدایت بشریت. خداوند منان، پیامبران را با برنامه‌ای منسجم و پیش‌رونده‌ فرستاد تا بشر را از #محسوسات به #معقولات برساند. شاهد مثال این‌که معجزه‌ی حضرت موسی «باطل‌السحر» بود و معجزه‌ی پیامبر واپسین «کتاب مبین». پروردگار در آخرالزمان با پابه‌عرصه‌گذاشتن حضرت خاتم، طرح «پیاده‌سازی تمدن وحیانی» را آغاز کرد. طرحی راه‌گشا و رهایی‌بخش که از قبل بعثت حضرت محمد مصطفی صلوات‌الله علیه و آله آغاز شد و بعد از عصر ظهور، در حکومت جهانی صاحب‌الزمان به اوج خود خواهد رسید. بلاشک در حکومت مهدوی، آدمی به نقطه‌ی فرازین سعادت دست می‌یابد. حال ببینیم طرح پلکانی اهل بیت علیهم‌السلام برای رساندن انسان به جایگاه اصلی خود که در نهایت به استقرار ابدی در #بهشت منجر می‌شود، چیست. طبق الگوی «تدبر در سیره‌ی تمدن‌ساز اهل بیت» این طرح را می‌توان به هفت مرحله تقسیم کرد: 
یک- تأسیس تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی پیامبر اکرم صلوات‌الله ‌علیه
دو- تثبیت تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا سلام‌الله علیها
سه- دفاع از تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی امام حسن و امام حسین علیهماالسلام
چهار- تبیین علمی و فرهنگی تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم‌السلام
پنج- ترویج تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم‌السلام
شش- آماده‌سازی برای عصر غیبت؛ به‌واسطه‌ی امام حسن عسکری علیه‌‌السلام
هفت- جهانی‌سازی تمدن وحیانی؛ به‌واسطه‌ی حضرت صاحب‌الامر عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف
خوب است یادآور شویم که این دسته‌بندی، با حدیث ایام هم سازگار است؛ حدیثی که هر روز هفته را به نام یک یا چند تن از اهل بیت، سند زده و زیارت ایشان را در آن روز می‌خوانیم. پس از این مقدمه، وارد بحث اصلی می‌شویم و زندگی امام حسن عسکری علیه‌السلام را بررسی می‌کنیم. دوران امامت ایشان را می‌توان از جهت سختی برقراری ارتباط مردم با امام، دوران #برزخ و #انتقال نامید. تا پیش از این، خاندان عصمت، کم و بیش در دسترس مردم بودند اما پس از این دوران، خداوند #مصلحت می‌بیند که حجت خود را از دید مستقیم مردم خارج کند. در نتیجه حضرت ابومحمد، وظیفه‌ی بسیار مهمی بر عهده دارند: «عبور دادن صحیح و سالم مردم از دوران سخت گذار و آماده‌ساختن آن‌ها برای عصر غیبت». از یاد نبریم که حکومت عباسی شدیدترین تنگنا را برای امام یازدهم ایجاد کرده بود. ایشان در آن شرایط دشوار، از طرفی جانشین‌شان را با وجود بیمی که بر جان وی می‌رفت، به شیعیان معرفی کردند و از طرفی دیگر، شیعه را آرام‌آرام برای عصر غیبت کبرای امام آخرین و ایستادن روی پای خود مهیا می‌ساختند. برای مداقه در نقش حضرت زکی عسکری در پیش‌برد تمدن وحیانی، دوران امامت ایشان را می‌توان به سه عرصه تقسیم کرد:
یکم- عرصه‌ی سیاسی‌ولایی؛ نهادینه‌سازی تفکر ولایی
تفکر ولایی توسط امامان قبل، از حد نظریه فراتر رفت و به‌ویژه توسط امام علی‌النقی به عموم مردم رسید؛ تا جایی که مادر خلیفه برای سلامتی پسرش، نذر امام هادی کرد! این تفکر در دوره‌ی حضرت عسکری باید در بین مردم نهادینه‌سازی و تثبیت می‌شد.
- پررنگ کردن جلوه‌های الهی امامت
جناب ابومحمد، الهی بودن منصب امامت را از طریق بروز کراماتی چون گفتن اخبار غیبی و پاسخ به سؤالات نپرسیده، به مردم نشان می‌داد.
- زمینه‌سازی برای امامت حضرت مهدی
دوران امام عسکری، دوران غامضی بود. دستگاه خلافت نه‌تنها در نهایت جدیت، ایشان را تحت‌نظر داشت، بل‌که کمر به نابودی امام بعدی نیز بسته بود. از طرفی امام یازدهم باید شیعیان را با جانشین خود آشنا می‌کرد. ایشان به خوبی از پس این کار مهم برآمدند و حضرت حجت را به خواص شیعه معرفی کردند.
- زمینه‌سازی برای دوران غیبت
از آن‌جا که شیعیان به زودی از دسترسی به امام خود محروم می‌شدند، حضرت عسکری تعامل خود را با مردم کاهش داد. محدود کردن ارتباط مستقیم با مردم، سخن گفتن از پس پرده، گسترش ارتباط مکاتبه‌ای و سوق دادن مردم به سمت علما، امنا و وکلا، از جمله تدابیر ایشان در این راستا بود.
دوم- عرصه‌ی معارف وحیانی؛ نهادینه‌سازی قرآن و احادیث
معارف وحیانی شامل قرآن و سیره‌ی معصومین می‌شود. امام حسن عسکری در دوران زندگانی خود، بر محوریت قرآن در تمام جوانب زندگی شیعیان تأکید ویژه داشتند.
- تفسیر قرآن
قرآن کریم که مبنای تفکر توحیدی است، همواره در مرکز توجه اهل بیت بوده است. اما از جانب دیگر، جریان کفر و نفاق هم بیکار ننشسته بودند و علیه قرآن، اقدامات ریز و درشتی انجام می‌دادند؛ از تفاسیر جعلی گرفته تا تردیدافکنی در اصالت متن قرآن. لذا حضرت ابومحمد به مقوله‌ی تفسیر قرآن توجه خاص داشتند.
- مبارزه با انحرافات فکری و فعالیت‌های ضدقرآنی
از طریق دفع شبهات و ابطال عقاید فرقه‌های انحرافی.
- تشویق به کتابت و نشر حدیث
یازدهمین امام ما شیعیان، با تأیید و تشویق برخی کتاب‌های فقهی و روایی دوران خود، زمینه‌ی نشر احادیث را بیش از پیش فراهم آوردند.
سوم- عرصه‌ی اجتماعی؛ توجه دادن مردم به توانمندی‌های خودشان
چنان که گفته شد، حضرت ابومحمد باید مردم را برای دوران غیبت آماده می‌ساختند و کاری می‌کردند که اتکای مستقیم تشیع به حضور معصوم از بین می‌رفت.
- تقویت وکلا و ارجاع امور مردم به آنان
دستگاه وکالت که در دوران امام کاظم شکل گرفت و توسط امام هادی گسترده شد، در عصر حسن‌بن‌ علی عسکری ارتقا یافت. ایشان وکیلانی را از بین چهره‌های درخشان شیعه برگزیدند و سلسله‌مراتب دقیقی برای آن‌ها تعریف کردند. این امر به بستری مناسب برای برقراری ارتباط با شیعیان و رسیدگی به امور آن‌ها در مناطق مختلف تبدیل شد. در رأس این وکلا، عثمان‌بن سعید عمری قرار داشت که دیگر وکلا به وسیله‌ی او با امام در ارتباط بودند. هم‌او بود که اولین نائب خاص صاحب‌‌الزمان در آغاز غیبت صغری شد.
- تربیت شاگردان برجسته
تمامی اهل بیت، ضمن تربیت شاگردان ویژه، ممتاز و ترازاول، بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی خود را به ایشان واگذار می‌کردند. حضرت زکی نیز با وجود شرایط سخت، دانشمندان برجسته‌ای تربیت کردند تا بتوانند سکانداری جامعه‌ی مسلمین را بر عهده بگیرند و تمدن وحیانی را در نبود امام ظاهر پیش ببرند.
- تشویق به تأسیس حلقات علمی در مناطق دور
این مهم نیز در شمار تکالیف وکلایی بود که مستقیم یا غیرمستقیم، از امام یازدهم خط می‌گرفتند؛ من‌جمله این‌که حواس‌شان به تقویت بنیه‌ی علمی شیعیان در جای‌جای جغرافیان آن زمان جهان اسلام باشد. الحمدلله ایران خودمان از این حلقه‌های علمی فیض فراوان برده بود.

حضرت حسن‌بن علی‌ عسکری علیه‌السلام با این‌که در سن بیست و دو سالگی به امامت رسیدند و تنها شش سال امامت کردند اما آن‌قدر این دوران مهم و خطیر بود که یک دوره‌ی کامل از دوران پیشبرد تمدن وحیانی خداوند را به خود اختصاص می‌دهد. ایشان با وجود این شرایط دشوار، توانستند مسئولیت خود را به احسن وجه انجام دهند و شیعه را برای ورود به عصر غیبت آماده سازند.
پی‌نوشت: برای درک بهتر مباحث، رجوع کنید به کتاب «تدبر در سیره‌ی تمدن‌ساز اهل بیت» نوشته‌ی حجت‌الاسلام الهی‌زاده.